Τι είναι οι πολυκυστικές ωοθήκες; Υπάρχει κάποια διαφορά με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών;
Ο όρος «πολυκυστικές ωοθήκες» περιγράφει την παρουσία πολλαπλών μικρών κυστών (ωοθυλακίων) στις ωοθήκες, οι οποίες εμφανίζονται συνήθως στην περιφέρεια της ωοθήκης και δεν ξεπερνούν τα 8-10 χιλιοστά σε μέγεθος. Οι κύστες αυτές είναι αποτέλεσμα ορμονικών διαταραχών που εμποδίζουν την πλήρη ωρίμανση των ωοθυλακίων. Συχνά συνοδεύονται από προβλήματα εμμήνου ρύσεως και πιθανά υπογονιμότητα.
Η πολυκυστική μορφολογία δεν σημαίνει απαραίτητα την ύπαρξη του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), το οποίο αποτελεί τη συχνότερη ενδοκρινολογική διαταραχή στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και συνδυάζει διαταραχές περιόδου, αυξημένα ανδρογόνα και πολυκυστική απεικόνιση των ωοθηκών.
Ποια είναι τα αίτια πρόκλησης;
Τα ακριβή αίτια του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως. Ωστόσο, φαίνεται να πρόκειται για πολυπαραγοντική διαταραχή στην οποία συνδυάζονται γενετικοί, ορμονικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Ως επιβαρυντικοί παράγοντες για την εκδήλωση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών έχουν καθοριστεί οι κάτωθι:
- Ορμονική ανισορροπία: Υπερέκκριση ανδρογόνων που οδηγεί σε διαταραχή της ωοθυλακιορρηξίας και εμφάνιση συμπτωμάτων όπως ακμή και τριχοφυΐα.
- Αντίσταση στην ινσουλίνη: Η μειωμένη ευαισθησία των ιστών στην ινσουλίνη προκαλεί υπερινσουλιναιμία, η οποία με τη σειρά της διεγείρει την παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες.
- Γενετική προδιάθεση: Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις κληρονομικής προδιάθεσης. Οι γυναίκες με μητέρα ή αδελφή που παρουσιάζει το σύνδρομο εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα να το αναπτύξουν και οι ίδιες.
- Παχυσαρκία: Δεν αποτελεί αίτιο, αλλά επιδεινώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και τα συμπτώματα του συνδρόμου.
- Δυσλειτουργία στον άξονα υποθάλαμος–υπόφυση–ωοθήκες: Μεταβολές στην έκκριση γοναδοτροπινών (LH και FSH) επηρεάζουν τη φυσιολογική ωρίμανση των ωοθυλακίων.
Ποιες ομάδες γυναικών είναι πιο επιρρεπείς στην εκδήλωσή τους;
Όπως προαναφέρθηκε, οι πολυκυστικές ωοθήκες αποτελούν τη συχνότερη ενδοκρινολογική διαταραχή στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 20% των γυναικών εμφανίζει κάποια μορφή του συνδρόμου. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις δεν παρατηρείται πλήρης κλινική εικόνα.
Η πάθηση αφορά κυρίως γυναίκες 15–44 ετών, με μεγαλύτερη συχνότητα στις ηλικίες 20–40 ετών. Ο κίνδυνος αυξάνεται σε όσες έχουν οικογενειακό ιστορικό πολυκυστικών ωοθηκών ή σακχαρώδους διαβήτη.
Τα πρώτα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται στην εφηβεία, ενώ συχνά επιδεινώνονται αργότερα, ιδίως μετά από αύξηση βάρους ή λόγω ορμονικών μεταβολών.
Ποια είναι η κλινική εικόνα που εμφανίζουν οι πολυκυστικές ωοθήκες;
Η κλινική εικόνα του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών και μπορεί να περιλαμβάνει ποικίλλα συμπτώματα. Τα πιο χαρακτηριστικά είναι τα παρακάτω:
Διαταραχές περιόδου
- Ακανόνιστος κύκλος (ολιγομηνόρροια ή αμηνόρροια) με σπάνια ή και απούσα έμμηνο ρύση.
- Συχνή ανωοθυλακιορρηξία (έλλειψη ωορρηξίας) που οδηγεί σε δυσκολία σύλληψης.
Υπερανδρογοναιμία
- Δασυτριχισμός (τριχοφυΐα σε πρόσωπο, στήθος, κοιλιά).
- Ακμή και λιπαρότητα δέρματος.
- Αλωπεκία σε ορμονοεξαρτώμενες περιοχές.
Μεταβολικά και άλλα συμπτώματα
- Αύξηση βάρους ή παχυσαρκία.
- Αυξημένος κίνδυνος σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, δυσλιπιδαιμίας και υπέρτασης.
- Υπογονιμότητα.
- Αυξημένος κίνδυνος αποβολών.
Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;
Τα διαγνωστικά κριτήρια για το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών βασίζονται στη «συμφωνία του Rotterdam».
Σύμφωνα με αυτή, η οποία η διάγνωση απαιτεί την παρουσία τουλάχιστον δύο από τα τρία στοιχεία:
- διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας (ολιγομηνόρροια ή ανωοθυλακιορρηξία).
- κλινικά ή εργαστηριακά τεκμηριωμένος υπερανδρογονισμός.
- πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα.
Η διαγνωστική διερεύνηση περιλαμβάνει αναλυτικό κλινικό έλεγχο με καταγραφή του εμμηνορροϊκού κύκλου και εκτίμηση συμπτωμάτων όπως δασυτριχισμός, ακμή ή αλωπεκία.
Ο εργαστηριακός έλεγχος εστιάζει στον προσδιορισμό των ορμονών (τεστοστερόνη, DHEAS, LH, FSH, προλακτίνη, TSH), καθώς και στην εκτίμηση παραμέτρων που σχετίζονται με μεταβολικές διαταραχές, όπως ινσουλίνη, γλυκόζη και λιπιδαιμικό προφίλ.
Η υπερηχογραφική αξιολόγηση πυέλου–ωοθηκών είναι επίσης απαραίτητη, με τυπικά ευρήματα την παρουσία >12 ωοθυλακίων διαμέτρου 2–9 mm. Η εξέταση πραγματοποιείται ιδανικά στις πρώτες ημέρες του κύκλου για μεγαλύτερη ακρίβεια. Παράλληλα, είναι ουσιώδης ο αποκλεισμός άλλων ενδοκρινολογικών νοσημάτων με παρόμοια κλινική εικόνα (υπερπλασία επινεφριδίων, σύνδρομο Cushing, θυρεοειδοπάθειες).
Πώς αντιμετωπίζονται οι πολυκυστικές ωοθήκες;
Η αντιμετώπιση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) απαιτεί εξατομικευμένη προσέγγιση, καθώς τα συμπτώματα και οι επιπτώσεις του διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ασθενών.
Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν συντηρητικές παρεμβάσεις, φαρμακευτική αγωγή και, σε επιλεγμένες περιπτώσεις, χειρουργική επέμβαση.
Ειδικότερα, η απώλεια βάρους και η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής αποτελούν θεμελιώδη βήματα για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Ακόμη και μικρή μείωση του σωματικού βάρους μπορεί να αποκαταστήσει την ωορρηξία και να βελτιώσει το ορμονικό προφίλ. Η μεσογειακή διατροφή, σε συνδυασμό με τακτική αερόβια άσκηση, συμβάλλει στη ρύθμιση της ινσουλίνης και στην πρόληψη μεταβολικών επιπλοκών.
Επιπροσθέτως, τα συνδυασμένα αντισυλληπτικά σκευάσματα αποτελούν την κύρια επιλογή για τη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου και τη βελτίωση των δερματολογικών εκδηλώσεων της υπερανδρογοναιμίας.
Η χειρουργική θεραπεία αποτελεί θεραπευτική επιλογή σε γυναίκες με ανθεκτικότητα στις συνήθεις φαρμακευτικές παρεμβάσεις για την πρόκληση ωορρηξίας, ιδίως όταν η επιθυμία για επίτευξη κύησης είναι άμεση. Η συχνότερα εφαρμοζόμενη τεχνική είναι η λαπαροσκοπική διαθερμία με τη χρήση laser.
Ειδικότερα, η λαπαροσκοπική τεχνική πλεονεκτεί λόγω της ελάχιστα επεμβατικής φύσης της, του χαμηλού ποσοστού επιπλοκών και της ταχείας μετεγχειρητικής ανάρρωσης. Ωστόσο, η επιλογή της θα πρέπει να γίνεται εξατομικευμένα, λαμβάνοντας υπόψη το αναπαραγωγικό πλάνο, τις ενδοκρινολογικές παραμέτρους και τους πιθανούς κινδύνους για μελλοντική μείωση της ωοθηκικής εφεδρείας.
Σε κάθε περίπτωση η εφαρμογή του κατάλληλου θεραπευτικού πρωτοκόλλου καθορίζεται εξατομικευμένα. Για τον σχεδιασμό του κατάλληλου θεραπευτικού πλάνου λαμβάνονται υπόψιν:
- Η ηλικία.
- Οι επιθυμίες της ασθενούς για τεκνοποίηση.
- Οι μεταβολικές παράμετροι.
- Η βαρύτητα των συμπτωμάτων.
Εάν παρουσιάζετε συμπτώματα που παραπέμπουν σε πολυκυστικές ωοθήκες ή ανησυχείτε για διαταραχές του κύκλου, της ορμονικής ισορροπίας ή της γονιμότητας, είναι σημαντικό να απευθυνθείτε έγκαιρα σε εξειδικευμένο γυναικολόγο. Ο Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος Αδάμ Σ. Μιλτιάδης βρίσκεται στη διάθεσή σας για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε γυναικολογικής πάθησης . Επικοινωνήστε μαζί μας για να προγραμματίσετε το ραντεβού σας.
